Zrozumieć malware, czyli wszystko co powinieneś wiedzieć o złośliwym oprogramowaniu

# Rozwiń swój talent

Zrozumieć malware, czyli wszystko co powinieneś wiedzieć o złośliwym oprogramowaniu

17.02.2023

Malware to złośliwe oprogramowanie, które może przyczynić się do uszkodzenia sprzętu, czy utraty posiadanych danych. Jak przebiega infekcja komputera? W jaki sposób wykryć i usunąć malware? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Czym są programy typu malware?

Malware to pojęcie, które z pewnością kojarzy większość użytkowników komputerów, czy Internetu. Potwierdzeniem tego faktu może być popularność wyszukiwania w Internecie hasła: malware co to. Warto zatem wiedzieć, że malware to termin, który powstał dzięki połączeniu angielskich słów malicious (szkodliwy, złośliwy) oraz software (oprogramowanie). W efekcie stworzone zostało określenie złośliwe oprogramowanie, ponieważ malware to rozwiązania, które są tworzone z myślą o wyrządzeniu określonych szkód. Nie ma bowiem w tym przypadku mowy o nieplanowanych działaniach niepożądanych, czy pomyłkach, ponieważ malware to programy działające wyłącznie w określonym celu, np. kradzieży danych firmowych.

Jakie są rodzaje malware?

Malware to szerokie pojęcie, które odnosi się do różnych typów złośliwego oprogramowania. Mogą one bowiem różnić się nie tylko budową, ale również celem działania, czy sposobem uruchamiania. W efekcie najpopularniejsze rodzaje malware to:

wirusy komputerowe, czyli niebezpieczne programy lub kody wykonywalne, które modyfikują inne oprogramowanie bez zgody użytkownika co ma na celu wyrządzenie określonych szkód, wykorzystanie komputera do innych zadań, czy kradzież informacji;
robaki, czyli rodzaj malware, który rozprzestrzenia się przez sieć, przez co jest w stanie sparaliżować działanie zarówno lokalnych, jak i globalnych sieci przenosząc się na przykład poprzez pocztę elektroniczną;
trojany, czyli zaawansowane programy, które są w stanie ukrywać się na komputerze ofiary z możliwością przejęcia kontroli nie tylko nad konkretnymi czynnościami, ale również całym sprzętem, przykładem mogą być rootkity, czy backdoory;
exploity, czyli szkodliwe kody źródłowe wykorzystywane do przeprowadzania ataków hakerskich,
dialery, czyli specjalistyczne oprogramowanie, które służy do wymuszania nawiązanie łączności z innym numerem dostępowym przy użyciu modemu;
spyware, czyli oprogramowanie szpiegujące i wykradające poufne dane osobowe. W tej kategorii wyróżnić można m.in. scumware, adware, stealware czy keyloggery;
ransomware, czyli oprogramowanie zaprojektowane w taki sposób, by blokować dostęp do komputera w celu wyłudzania okupu.

Jak przebiega infekcja komputera?

Z uwagi na występowanie wielu różnych typów malware również sposób infekcji komputera może znacznie się różnić. Przyczynia się to tego także różnorodność przeznaczenia poszczególnych programów, które mogą działać w celu wyłudzenia danych, przejęcia kontroli nad systemem, czy wyrządzenia innych określonych szkód. Warto jednak mieć świadomość, że zdecydowana większość programów typu malware tworzona jest w celu atakowania użytkowników prywatnych, a najpopularniejszym obecnie typem jest spyware. Oczywiście różnego rodzaju wirusy, trojany, czy robaki nadal są realnym zagrożeniem jednak występują obecnie znacznie rzadziej.

W jaki więc sposób może zostać zainfekowany komputer? W wielu przypadkach infekcja wymaga określonego działania użytkownika, który klika w link uruchamiający złośliwe oprogramowanie, czy pobiera malware, które podszywa się pod bezpieczny program. Niektóre programy malware nie wymagają jednak manualnego uruchamiania włączając się automatycznie. Uruchomienie złośliwego oprogramowania sprawia, że z reguły zaczyna ono działać w tle, co w niektórych przypadkach można wykryć ze względu na otwierające się okna konsoli systemu, czy modyfikacje plików rejestru. Warto jednak mieć świadomość, że w wielu sytuacjach złośliwe oprogramowanie pozostaje niewykryte, co jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ użytkownik komputera nie jest świadomy zagrożenia. Co więcej, niekiedy złośliwe oprogramowanie pozostaje nieaktywne czekając aż użytkownik zacznie wykonywać określone czynności, np. korzystać z bankowości internetowej.

Jak wykryć i usunąć malware?

Jak wspomniano w poprzednim akapicie wykrycie złośliwego oprogramowania nie zawsze jest proste, ponieważ w wielu przypadkach po zainfekowaniu komputera pozostaje ono uśpione lub działa w sposób niewidoczny. Jak zatem wykryć malware? Niezbędne w tym przypadku jest skanowanie antywirusowe, które można przeprowadzić wykorzystując zewnętrzne oprogramowanie lub domyślne narzędzie wbudowane w system operacyjny. Skanowanie należy przeprowadzać regularnie, co pozwoli ograniczyć ryzyko zainfekowania komputera szkodliwym oprogramowaniem, a proces ten powinien obejmować zarówno dysk twardy, jak i pamięć urządzenia. Dobrą praktyką jest także skanowanie oprogramowania jeszcze przed pobraniem, co pozwoli ograniczyć ryzyko zainfekowania komputera.

Jak usunąć malware w sytuacji, gdy sprzęt został już zainfekowany? Za to również odpowiada program antywirusowy, który może automatycznie usunąć szkodliwe oprogramowanie lub przenieść zainfekowane pliki do kwarantanny, co sprawi, że nie będą one w stanie się replikować, a co za tym idzie wprowadzać żadnych zmian na komputerze. W dalszej kolejności można podjąć decyzję o ich trwałym usunięciu jednak, warto najpierw zweryfikować, czy program wirusowy nie zakwalifikował przez przypadek ważnych plików jako malware.

Czego możesz się nauczyć analizując kod programu malware?

Czy w przypadku wykrycia złośliwego oprogramowania wystarczy je usunąć, a następnie zapomnieć o całej sprawie? Na pierwszy rzut oka tak, jednak warto mieć świadomość, że tego typu działanie w żaden sposób nie zapobiegnie kolejnym atakom. W związku z tym lepszym rozwiązaniem jest przeanalizowanie kodu programu malware, co pozwoli nie tylko zrozumieć jego sposób działania, ale także przygotować się na wypadek kolejnych ataków. Istotne w tym przypadku jest to, że analizę kodu są wstanie przeprowadzić nie tylko wykwalifikowani specjaliści od cyberbezpieczeństwa, ale również użytkownicy na niższym poziomie wtajemniczenia. Umożliwiają to bowiem dedykowane narzędzia, dzięki którym malware reverse-engineering, czyli analiza wsteczna oprogramowania może zostać przeprowadzona w stworzonym środowisku wirtualnym. Pozwala ona przede wszystkim:

zrozumieć jak działa złośliwe oprogramowanie, a w dalszej kolejności powstrzymać je przed zainfekowaniem całego systemu;
poznać charakterystykę malware, co zdecydowanie ułatwi jego wykrywanie;
dowiedzieć się kto stoi za atakiem, dzięki poznaniu adresów IP, pochodzenia, używanych TTP, czy innych artefaktów ukrywanych przez hakerów.

Podsumowując należy stwierdzić, że malware to złośliwe oprogramowanie, które po zainfekowaniu komputera może spowodować naprawdę wiele szkód. W związku z tym ważne jest nie tylko posiadanie wiedzy na temat jego działania, ale również umiejętność zapobiegania atakom, które z biegiem lat stają się coraz częstsze.